Historia powstania kościoła Nawiedzenia N.M.P. w Piotrkowie Tryb. sięga według legend i podań do przełomu wieku IX i X. Według Michała Rawity - Witanowskiego na terenach obecnego Piotrkowa miały być dwa skupiska ośrodków pogańskich. Jedni czcili Czarnego Boga na wzgórzu, gdzie znajduje się obecnie kościół Nawiedzenia N.M.P. drudzy oddawali się Białemu Bogowi na tzw. Łysej Górze, gdzie obecnie znajduje się klasztor Bernardynów. Otoczone bagnami , moczarami wzgórza stanowiły naturalną ochronę przed niebezpieczeństwami zagrażającymi miejscowej ludności, zajmującej się głównie myślistwem. W świętych gajach, wśród potężnych dębów spokojnie czczono owe bóstwa. Podobno jeszcze w XVIII wieku obok kościoła Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny znajdował się jako pozostałość świętego drzewa z czasów pogańskich ogromny, spróchniały pień, z którego okoliczna ludność odrywała kawałki kory i drewna służące za lekarstwo dla ludzi i zwierząt domowych. W połowie IX wieku, według podań i legend, do osady skupionej wokół świętego gaju poświęconego Czarnemu Bogowi przybył misjonarz Piotr Morawiak [Piotr z Moraw]. Ludność przyjęła go przychylnie i chętnie słuchała nauki Chrystusowej przyjmując chrześcijaństwo. Zburzono więc pogańskie bałwany, a w miejscu świętego gaju stanął drewniany kościółek, pierwszy na tej piotrkowskiej wysoczyźnie. Kiedy na nabożeństwo związane ze świętem Czarnego Boga przybyli mieszkańcy sąsiednich osad zobaczywszy zburzone bałwany i stojący wśród świętych dębów kościół wpadli we wściekłość. Kościół spalili, a nawróconą na chrześcijaństwo ludność zmusili do ucieczki. Wzgórze porośnięte dębami doczekało się nowej świątyni dopiero za czasów Mieszka Starego czyli w XII wieku. Stare podania i opowieści mówią, że fundatorem tego kościoła był Piotr Włast Dunin. Przy tym kościele miała powstać pierwsza parafia w dziejach miasta obdarzona przez fundatora licznymi dziesięcinami z jego majątków. Jej proboszczowi zaś, księdzu Jakubowi, przypisują podania fundację piotrkowskiej fary. Kościół na Krakówce i kilka domów wokół niego zostało spalonych w roku 1241 przez hordy tatarskie. Prawdopodobnie mieszkańcy Piotrkowa chcąc uchronić kolejną świątynię przed niebezpieczeństwem, budują ją w obrębie obwarowań miejskich.
Obecny Kościół Nawiedzenia N.M.P. na "Krakówce" , jest murowany, wybudowany staraniem proboszcza piotrkowskiego Ks. Spytka w latach 1372 - 1373 z fundacji starosty sieradzkiego, potem piotrkowskiego Jana Kmity z Wiśnicza, w stylu gotyckim. Fundator jako uposażenie nadał kościołowi podmiejski folwark Szczekanicę, pod warunkiem odprawiania jednej Mszy św. co tydzień za Kazimierza Wielkiego i jego rodzinę. Opiekę nad nowym kościołem powierzył proboszczom piotrkowskiej fary. Fundację tę potwierdziła w 1392 r. królowa Jadwiga. Obrabowany i spalony przez Szwedów w 1657 roku. Wzmiankuje o tym łaciński napis na kamieniu wmurowanym na zachodniej ścianie kruchty kościoła farnego, że w roku 1657 dnia 1 kwietnia, w sam dzień Wielkanocy, w południe, w porze obiadowej, król szwedzki z ogromnym wojskiem zajął przedmieścia Piotrkowa. Spalił kościół franciszkanów, bernardynów i Kościół Matki Bożej na Krakówce, zagarnął do niewoli wielu mieszkańców, tak duchownych, jak i świeckich, niektórych okrutnie pomordował. Kościół został odbudowany i powtórnie poświęcony w roku 1666 dzięki dobroczynności mieszczan i szlachty staraniem ówczesnego proboszcza farnego Ks. Nowakowicza. W roku 1848 kościół został poważnie uszkodzony podczas burzy. Uderzenie pioruna, spowodowało pęknięcie murów. Renowacji kościoła dokonano w 1872 roku staraniem i funduszami obywatela miasta Michaleckiego, prezesa dozoru kościelnego. Kościół został pokryty nowym, niższym dachem gontowym. W roku 1898, gdy przewożono Krakowskim Przedmieściem ciężkie maszyny i kotły do budującej się fabryki na Bugaju, mury kościoła Nawiedzenia N.M.P. wzniesione bez fundamentów, ponownie się rozstępują. Groziło to całkowitą ruiną budowli. W roku 1900 staraniem proboszcza fary Ks. Kan. Aleksandra Sałacińskiego kościół został gruntownie przebudowany. W roku 1937 kościół znowu wymaga remontu gdyż kolejny raz zaczynają rysować się ściany. Prace zabezpieczające prowadzone są za Ks. proboszcza farnego Józefa Goździka od r. 1933. Przerywa je wybuch II wojny światowej. W roku 1940 Niemcy odgrodzili część ulic na starówce drutem kolczastym tworząc tzw. getto dla ludności pochodzenia żydowskiego. Kościół farny znalazł się po stronie getta i został zamknięty dla wiernych. Za zgodą władz niemieckich i specjalnego zarządzenia, przejmuje obowiązki parafii na okres ponad dwóch lat Kościół Nawiedzenia N.M.P. W jego murach odprawiane są przez księży z Kościoła Farnego nabożeństwa o wolność Polski. Gromadzą one liczne rzesze mieszkańców Trybunalskiego Grodu. Po wyzwoleniu Piotrkowa Trybunalskiego spod okupacji niemieckiej w styczniu 1945 roku kościół Nawiedzenia N.M.P. znów rzadko służy wiernym. W latach 1964 - 1965 odnowiony. Jest to kościół dzisiaj bezstylowy, orientowany, jednonawowy, z niewielką zakrystią na północ od prezbiterium, dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę. W 2003 roku została wymieniona cała więźba dachowa. Dach został pokryty dachówką. Zrekonstruowana została wieżyczka i pokryta blachą miedzianą. W ołtarzu głównym (poł. XVIII w.) obraz M.B. z Dzieciątkiem z poł. XVII, na zasuwie obraz Pana Jezusa. Obok ołtarza rzeźby z XVII w. przedstawiające św. Jakuba i św. Stanisława Bpa. Ta ostatnia została w 2003 roku odnowiona, a pozostałe są w pracowni konserwatorskiej. Do zabytków sztuki stanowiących własność kościoła należą: epitafia Ks. Szymona Kijeńskiego TJ(+1708), Grzegorza Dutkiewicza(+1824), tablica kamienna z kartuszem herbowym Jastrzębiec, unoszonym przez putta z pocz. XVIII w. Obok kościoła figura NMP Niepokalanie Poczętej, kamienna na słupie, późnobarokowa, obok dzwonnica. Od strony południowej kościoła dawny pierwszy cmentarz Piotrkowa, z resztkami pomników, w części zabrany przez władze świeckie pod ulicę.
Historia kościoła zamieszczona na stronie Parafii Nawiedzenia N.M.P. |
||