Piotrkowscy franciszkanie

Założycielem zakonu franciszkanów w Europie był włoski wędrowny kaznodzieja Franciszek z Asyżu (ok. 1181-1226). W Polsce pierwszy klasztor tego zgromadzenia powołał w 1232 Bolesław Wstydliwy (1226-79), książę sandomierski na prośbę swej matki Grzymisławy, księżniczki ruskiej, roku na terenie Krakowa. Liczba klasztorów franciszkańskich w Polsce szybko wzrastała. Do 1772 roku istniało ich w naszym kraju ponad trzydzieści.

Źródła kościelne wspominają o wyjątkowo energicznym zakonniku Wilczku, który wkrótce po osadzeniu franciszkanek w Kaliszu zajął się budową kościoła i klasztoru w Piotrkowie. W 1616 roku wspólnie z o. Siechą na gruntach Wielkiej Wsi (w pobliżu Zamku) otrzymał dwa place z zabudowaniami, rolą ogrodami i łąkami. Ówczesny starosta piotrkowski Olbracht Starołęcki zatwierdził tę darowiznę. Początkowo gruntami tymi zajmował się proboszcz rossociński, ks. Walenty Erycjusz i drogą urzędową przekazał je franciszkanom. Już w 1620 roku zakonnicy uzyskali zezwolenie od swego generała Bagnacaballeńskiego na wzniesienie klasztoru w Piotrkowie. 11 marca 1621 roku podpisano odpowiedni akt — jednak z zastrzeżeniem, iż wyznaczona komisja wyrazi na budowę zgodę. W skład owej komisji weszli: Świętosław Samowski (kanonik kolegiaty sieradzkiej), Adam Rogaczewski (kanonik włosławski), miejscowy proboszcz Wojciech Klotnej oraz przedstawiciele piotrkowskich dominikanów i bernardynów. Ci ostatni mieli jednak zastrzeżenia, czy nie uszczupli to dochodów tych zakonów.

Franciszkanie postanowili działać na własną rękę i wykupili od Żydów następne posesje leżące w pobliżu oraz niewielką kapliczkę, w której wkrótce zaczęto odprawiać nabożeństwa. Duża, pomoc franciszkanom okazał ławnik piotrkowski Szymon Pudłowski. 14 września 1624 roku sprowadzeni zostali pierwsi franciszkanie, a ich gwardianem został ks. Ignacy Opojowski. Starosta Starołęcki wydał przywilej na fundację klasztoru i zwolnił zakon od wszelkich podatków i innych ciężarów miejskich. Również król Władysław IV w 1634 roku, a następnie król Zygmunt III zatwierdzili wiele przywilejów. Kamień węgielny położony został 28 września 1627 roku przez ks. Bartłomieja Butlera administratora opactwa witowskiego. W ciągu najbliższych dziesięciu lat stanął kościół z obszerną wieżą z umieszczonymi na niej dzwonami i zegarem. Wewnątrz świątyni powstał okazały wielki ołtarz, chór muzyczny z organami oraz piękna ambona.

Do kościoła przylegał trzykondygnacyjny klasztor. W jego obszernych korytarzach namalowano wiele szczegółów z życia św. Franciszka oraz portrety innych dobroczyńców tego klasztoru, którzy przyczynili się do jego budowy. Uroczyste wprowadzenie franciszkanów do nowej siedziby odbyło się 25 listopada 1637 roku w obecności ks. Szymona Kołudzkiego, kanonika gnieźnieńskiego i kujawskiego. W następnym roku (5 września 1638 r.) kościół pod wez. Matki Boskiej Anielskiej poświęcił biskup kujawski Maciej Łubieński. W kościele wybudowano dziesięć ołtarzy, m.in. św. Antoniego, Aniołów Stróżów, Matki Boskiej Bolesnej oraz urządzono oddzielną kaplicę św. Jana Nepomucena.

Według ryciny E. Dahlbergha z 1657 roku kompleks budynków ustawiony był w czworobok wokół dziedzińca, frontem skierowany ku zachodowi. Kościół założony na planie prostokąta o długości 42 m i szerokości 21,3 m znajdował się w części południowej placu zwanego obecnie placem pofranciszkańskim przy ul. Jerozolimskiej. Obok kościoła od zachodu znajdowała się kruchta, zakrystia oraz dwa inne pomieszczenia. Zachodnia fasada kościoła, a także czołowa ściana północnego skrzydła klasztornego, zwieńczone były barokowymi szczytami.

Budynek kościoła i klasztoru opuszczone zostały przez franciszkanów w 1820 roku. Wnętrza ogołocono z urządzeń kościelnych, przenosząc je do innych kościołów. Na krótko budynek kościoła (w latach 1837-39) przeznaczono na teatr, później zaś na więzienie. W części klasztornej mieścił się od 1840 roku szpital. Od 1867 roku przeznaczono klasztor na koszary. Kościół i część klasztoru rozebrano w 1874 roku. Dwie niewielkie oficyny klasztorne przebudowane zostały na początku XX wieku na koszary. Do 1939 roku wykorzystywane były one przez 25 pułk piechoty stacjonujący w okresie międzywojennym w Piotrkowie; zniszczone w czasie bombardowania przez Niemców we wrześniu 1939 roku nie zostały odbudowane. 

 


więcej zdjęć w kategorii Klasztor Franciszkanów