Michał Rawita – Witanowski

KRAJOZNAWCA Michał Rawita – Witanowski

Urodził się w Częstochowie 13 września 1859 roku w niezamożnej rodzinie ziemiańskiej jako najmłodszy z trojga dzieci Adama i Józefa z Czarnomskich. Według aktu urodzenia i aktu ślubu jego nazwisko brzmi "Witanowski". Do 1907 roku stawiał przed swoim nazwiskiem słowo "Rawidz", oznaczające herb szlachecki. Od 1909 roku używał przydomka "Rawita". Naukę rozpoczął w prywatnej szkole F. Lippego. Po rozwiązaniu szkoły naukę kontynuował w progimnazjum, które ukończył w 1877 roku. Był trzecim uczniem w klasie: z łaciny, z ruskiego, geometrii, geografii i historii miał czwórki, ze sprawowania, polskiego, religii i rysunków piątki. Jesienią tego roku rozpoczął naukę w gimnazjum filologicznym w Kielcach. Nie ukończył go, gdyż postanowił zostać aptekarzem. Rozpoczął praktykę u prowizora Józefa Pancerama w aptece w Częstochowie. W 1880 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął pracę w laboratorium chemicznym Sperlinga. W tym samym roku rozpoczął studia na wydziale farmaceutycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Dyplom prowizora otrzymał 3 maja 1884 roku. Pracował jako aptekarz: w Suwałkach, Raczkach, Kamionce pod Warszawą w Warszawie na Grochowie, Kole nad Wartą, Kłodawie. W 1907 roku osiadł na stałe w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie przez 36 lat prowadził aptekę przy starym Rynku Trybunalskim nr 3. Wraz z rozpoczęciem pracy zawodowej rozpoczął działalność pisarską drukując liczne prace historyczno - krajoznawcze w czasopismach: Wisła, Kaliszanin, Wędrowiec, Ziemia, Tydzień Piotrkowski i wielu innych.

We wszystkich miejscowościach, w których pracował dał się poznać jako działacz społeczny; w Suwałkach był członkiem komisji sanitarnej, działał w szeregach ochotniczej straży pożarnej; w Kłodawie założył Koło Macierzy Szkolnej, ochronkę dla dzieci, także zorganizował i prowadził stację meteorologiczną.

W Warszawie prowadził zbiórkę pieniędzy na pomnik Mickiewicza i Chopina. W Piotrkowie od 1908 do 1913 działał w Ochotniczej Straży Ogniowej – jako skarbnik. Jednocześnie redagował tygodnik Kronika Piotrkowa - w latach 1910 - 1914 był jego naczelnym redaktorem. W roku 1908 przy udziale entuzjastów krajoznawstwa zorganizował Piotrkowski Oddział PTK, któremu przewodniczył przez 35 lat. 10 września 1909 roku założył przy oddziale PTK – sekcję muzealną, która przystąpiła do organizowania muzeum krajoznawczego ziemi piotrkowskiej. Zgromadzono ponad 2000 cennych eksponatów z zakresu historii, nauk przyrodniczych, archeologii, etnografii, numizmatyki, rzeźby i malarstwa. W 1918 roku wydostał od Austriaków dla oddziału PTK Zamek Królewski. Po wyremontowaniu budynku ze społecznych funduszy - 15 października 1922 roku otworzył pierwsze zabranie towarzystwa w nowej siedzibie oddziału PTK, znalazła się tam również Biblioteka oraz Muzeum Regionalne, w którym był kustoszem do końca swojego życia. W 1920 roku z inicjatywy Michała Rawity - Witanowskiego zbudowano piękny pomnik powstańców 1863 roku, który znajduje się na piotrkowskim cmentarzu.

Bibliografia prac Michała Rawity – Witanowskiego obejmuje ponad 400 pozycji. Napisał 101 artykułów do monumentalnego wydawnictwa encyklopedycznego: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i dawnych krajów słowiańskich. Z jego wielu przewodników krajoznawczych najbardziej znane są: Przewodnik po dawnem opactwie cystersów w Sulejowie (1910), Wspomnienia o starym Piotrkowie Trybunalskim (1911), Przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim (1923), Ilustrowane okolice Piotrkowa (1926). Działając na niwie historii regionalnej przez 45 lat, wydał wiele książek. Najbardziej znane to: Historia miasta i mieszczan w krajach dawnego państwa polskiego (1890), oraz pozycje o dziejach Kłodawy, Koła i Łęczycy. Zajmował się też historią farmacji. Z 10 artykułów zamieszczonych w prasie farmaceutycznej dwa z nich zasługują na uwagę, gdyż są związane z Piotrkowem - Zarys dziejów aptek w Piotrkowie Trybunalskim i Jan Karol Samuel Hildebrand - jest to historia wybitnego piotrkowskiego aptekarza i lekarza, którego darzono powszechnym szacunkiem i uznaniem w środowisku piotrkowskim. Opracował również monografię miasta Piotrkowa Trybunalskiego.

Za działalność publicystyczną i badawczą w 1893 roku Dyrekcja Zjednoczonego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie powołała go na członka korespondenta. W 1908 roku został członkiem czynnym Polskiego Naukowego Towarzystwa Heraldycznego w Krakowie oraz członkiem korespondentem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Warszawie. W tym też roku Akademia Umiejętności w Krakowie powołała go na członka komisji do badań historii sztuki w Polsce. 24 kwietnia 1927 roku Rada Główna PTK w Warszawie w uznaniu za wielkie zasługi dla krajoznawstwa polskiego nadał mu godność - Członka Honorowego PTK, najmilej wspominana przez Michała Rawitę - Witanowskiego. W 1929 roku za całokształt pracy historyczno - krajoznawczej został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1931 roku Polskie Powszechne Towarzystwo farmaceutyczne uczciło jubileusz 50 - lecia pracy zawodowej dyplomem honorowym.

Na zakończenie chciałbym podkreślić, że Michał Rawita - Witanowski należał niewątpliwie do najwybitniejszych aptekarzy regionu łódzkiego. To wielki społecznik i krajoznawca - autor wielu wartościowych prac z dziedziny: etnografii, archeologii, historii miast polskich i historii farmacji. To znany bibliofil i zbieracz wszystkiego co związane z historią naszej ojczyzny. Michał Rawita - Witanowski zmarł 23 lutego 1943 roku w Piotrkowie Trybunalskim, mając lat 84. My piotrkowianie możemy być dumni, że w naszym mieście mieszkał i tworzył tak znamienity człowiek - wzór godny do naśladowania dla przyszłych pokoleń. Apteka imienia Michała Rawity – Witanowskiego funkcjonuje bez przerwy do czasów obecnych. By ten wybitny człowiek pozostał w naszej pamięci na stałe, proponuje nazwać jedną z ulic naszego miasta jego mieniem. Uważam, że ma to duże znaczenia dla historii Piotrkowa.

Leszek Józefacki


Artykuł zamieszczony w kwrtalniku "Sulej" nr 31, kwiecień 2007r.